FILMANALYSE

Avatar (2009) - James Cameron

Jake Sully is een marinier die is afgeschreven omdat hij door een ongeval in een rolstoel is beland. Hij krijgt echter een nieuwe kans wanneer zijn tweelingbroer overlijdt op Pandora. We zijn in het jaar 2154 en het voortbestaan van de aarde hangt af van een mineraal die zich op een verre maan bevindt, waar de mensachtige Na'vi wonen die hun eiland willen beschermen. De wetenschap staat ver en kan het buitenaardse DNA met dat van een mens combineren in een biologische avatar, die lijkt op de blauwe Na'vi en die wordt aangestuurd met de gedachten van een mens. Onvoorbereid neemt Jake Sully de plaats van zijn overleden broer in en zo belandt hij in de buitenaardse jungle. Hij ontmoet er Neytiri, een vrouwelijke Na'vi en leert het volk en de gebruiken kennen. Zo komt hij in een tweestrijd terecht. Wie moet Jake Sully helpen? De mensen of de Na'vi?

Voor regisseur James Cameron was Avatar zijn grote jeugddroom: een sciencefictionfilm vol special effects, waarbij 3D-effecten echt tot hun recht komen. Cameron besteedde dan ook jaren aan de voorbereiding. Dat valt ook te zien aan deze film. Vooral de visuele kant van het verhaal springt eruit. Hoewel Avatar visueel een compleet nieuwe wereld op de kaart zet, is het verhaal allesbehalve vernieuwend en behoorlijk cliché te noemen. Avatar is voor mij dan ook een echte bioscoopfilm. In een grote zaal is dit een fantastische ervaring, maar thuis op klein scherm is het al een stuk minder indrukwekkend.

De verhaallijn van Avatar is een klassieker. Protagonist Jake Sully is een militair die op missie wordt gestuurd naar een vreemd of gevaarlijk volk – hier de Na'vi - met als doel daar te infiltreren om iets gedaan te krijgen van het volk. Wanneer hij de Na'vi en vooral ook de mooie Neytiri leert kennen, komt hij tot inkeer en ontwikkelt er zich een innerlijk conflict in protagonist. Uiteraard wordt Jake Sully ook nog verliefd op antagonist Neytiri en is het dilemma in zijn hoofd zo compleet. Dergelijke verhaallijnen zijn in verschillende films terug te vinden.

Avatar vertelt een klassiek verhaal met rechtlijnige en voorspelbare narratieve structuren. De strijd tussen goed en kwaad is erg zwart-wit en kent weinig plottwists. De onderliggende thematiek ligt er soms wel erg dik op: De mensheid leert niets uit de geschiedenis en blijft in haar zoektocht naar rijkdom geen rekening houden met de natuur. Je kan zeggen dat in deze film het verhaal ondergeschikt is aan het beeld.

Dat beeld is natuurlijk wel fenomenaal. Avatar speelt zich af in een volledig fictieve wereld, Pandora, die met veel details op het scherm wordt gebracht. Deze kleurrijke en diverse plek staat is visueel contrast met de grijze, levenloze ruimteschepen en gebouwen op aarde. Het contrast tussen natuur en industrialisatie, tussen goed en slecht, wordt zo extra in de verf gezet. Zo ondersteunt de visuele kant de inhoud van het verhaal. Het is gek om te beseffen dat deze film vol zit met shots waar geen camera's voor gebruikt zijn. Toch speelt Cameron volop met de cameraperspectieven en beeldcomposities. Als kijker vlieg, val en ren je vaak mee met de personages.

De sterktes en zwaktes van Avatar komen duidelijk terug in de Oscarprijzen die film in 2010 wist te verzilveren. Hoewel Avatar voor negen Oscars was genomineerd, waaronder ook beste regisseur en beste film, kon hij er maar drie mee naar huis nemen: visual effects, cinematography en art direction. Dat sluit aan bij mijn eindconclusie. Ja, dit is een steengoede - Oscarwaardige - film en absoluut een plezier om naar te kijken. Niet voor het spannende verhaal, wel voor de magnifieke beelden. En die komen het beste tot hun recht in een bioscoopzaal.