RECENSIE

MIDDERNACHTBIBLIOTHEEK

Haig, M. (2020) Middernachtbibliotheek

Amsterdam: Lebowski publishers

Voor de 35-jarige Nora Seed is het leven één grote teleurstelling. Wanneer ze ook nog eens haar job en haar kat verliest, is het voor haar genoeg geweest. Met een overdosis pillen en wijn hoopt ze eindelijk rust te vinden. Maar Nora gaat niet gewoon dood. Ze komt terecht in de middernachtbibliotheek. Onder begeleiding van mevrouw Elm, haar vroegere schoolbibliothecaris, krijgt ze de kans om te ontdekken welke mogelijke levens ze allemaal had kunnen leiden. Dat zijn er ontelbaar veel: wereldberoemd muzikante, olympisch zwemkampioene, gelukkig getrouwd met een chirurg, gletsjeronderzoeker ... Bij elk boek dat ze openslaat, wordt Nora in een ander leven gezogen. Bij spijt of teleurstelling keert ze terug naar de middernachtbibliotheek. Vindt ze een leven dat de moeite waard is om echt in verder te leven?

Onder de gebruikers van de populaire app Goodreads was The midnight library, de oorspronkelijke Engelse titel van Middernachtbibliotheek, het meest gelezen boek van 2020. Toen twee vriendinnen er een paar weken geleden heel enthousiast over vertelden en mijn oog er enkele dagen later toevallig op viel in de bibliotheek, kon ik het dan ook niet laten liggen. In eerste instantie nam ik het mee voor mijn vrouw, maar toen ik zelf zonder leesvoer zat, gaf ik het ook een kans.

We vragen het ons allemaal weleens af. De grote Wat als ...vragen. Wat als ik bepaalde keuzes in mijn leven niet had gemaakt? Of bepaalde acties al dan niet had uitgevoerd? Hoe zou mijn leven er dan uitzien op dit moment? Zou ik dan misschien gelukkiger zijn? Of net niet? Wat als ik bepaalde zaken waar ik spijt van heb kon veranderen? In Middernachtsbibliotheek creëert Matt Haig de symbolische ruimte van - hoe raadt u het? - de middernachtsbibliotheek om deze universele levensvragen de nodige aandacht te geven. Via het trucje van parallelle universa en wat gegoochel met de kwantumfysica krijgt hoofdpersonage Nora de kans om op deze vragen antwoorden te gaan zoeken. Geen idee of mensen echt in zo'n theorieën geloven. Ik alvast niet. Maar door de realistische schrijfstijl in dit verhaal kan ik mijn nuchterheid wel even opzijzetten en meegaan in Nora's reis door al haar mogelijke levens. Dat zet je als lezer wel aan het denken. Al snel leert Nora een belangrijke levensles: Het perfecte leven bestaat niet. 

"Deel uitmaken van de natuur gaat samen met het verlangen om te leven. Als je te lang één plek blijft, vergeet je hoe uitgestrekt de wereld is. Je hebt geen idee van de omvang van lengtegraden en breedtegraden. Of van de onmetelijkheid van iemands binnenwereld. Maar zodra het besef van die onmetelijkheid op een of andere manier tot je doordringt, krijg je, of je wilt of niet, hoop en die klampt zich net zo hardnekkig aan je vast als korstmos aan de rotsen." 

(Haig, 2020, p. 155)

Het zijn die levenslessen in het boek die mij een beetje irriteren. Met momenten weet Haig Nora's langzaam groeiende levenslust prachtig te verwoorden. Het fragment hierboven is daar een goed voorbeeld van. Maar op andere momenten ligt het er wel erg dik op. Zo is mevrouw Elm is een kei in tegelwijsheden zoals Leven is en werkwoord en Onderschat nooit het grote belang van kleine dingen. De lijn tussen een psychologische roman en een zelfhulpboek voor mensen met donkere gedachten is soms vaag. Na wat research gedaan te hebben over de auteur, kom ik te weten dat Matt Haig zelf met een zware depressie heeft gekampt. Hij schreef daarover het erg populaire non-fictieboek Redenen om te blijven leven. In een interview van hem lees ik dat de thematiek van Middernachtbibliotheek hem erg nauw aan het hart ligt. Het is zijn meest persoonlijke roman tot nu toe. Een fictieboek geeft de kans om nog dieper en op een andere manier met de thematiek van mentaal welzijn om te gaan. Voor Matt Haig is schrijven een vorm van therapie. (Lindsay, 2020) Daarom geloof ik dat voor veel mensen dit boek als een warme knuffel voelt. Voor mij toch eerder een knuffel waar ik me snel uit wil loswringen.

Ondanks de onaangename knuffel bleef het boek me wel 318 pagina's lang boeien. Dat komt door de vernuftige opbouw. Het eerste deel, waar Nora nog in leven is, duurt niet te lang maar geeft toch voldoende psychologische diepgang om Nora's keuze tot zelfmoord te kunnen plaatsen. Als ervaringsdeskundige geeft Haig een pakkende inkijk in het hoofd van iemand met een depressie, zoals in volgend fragment.

"Denk je weleens 'hoe ben ik hier in hemelsnaam terechtgekomen?' Alsof je in een doolhof compleet bent verdwaald en het allemaal je eigen schuld is omdat je je eigen pad hebt gekozen? En je wel weet dat er veel betere paden zijn, want je hoort alle mensen buiten het doolhof die er wel zijn uitgekomen, en ze zijn vrolijk, lachen. Soms vang je door de heg een glimp van ze op. Een vluchtige verschijning tussen de bladeren door. Ze lijken zo verdomd gelukkig dat ze het hebben gered en dat neem je ze niet kwalijk, maar neem je het jezelf kwalijk dat het jou niet gelukt is om al je problemen op te lossen? Is dat zo? Of is het alleen voor mij een doolhof?" 

(Haig, 2020, p. 76)

In het tweede deel test Nora haar alternatieve levens uit en op die manier krijg je een heleboel verschillende verhalen binnen één verhaal, een mooi voorbeeld van een raamvertelling. Haig weet het boeiend te houden door de verhalen telkens net lang genoeg te laten duren. Hij heeft een goed gevoel voor spanningsopbouw. Als lezer zoek je mee met Nora naar de geschiedenis van elk specifiek leven. Je leeft mee met haar en hoopt oprecht dat ze een leven zal vinden waar ze gelukkig in is.

Middernachtbibliotheek lezen zonder zelf te beginnen reflecteren over je eigen leven, lijkt me zo goed als onmogelijk. Matt Haig weet bij iedereen een gevoelige snaar te raken. Dat verklaart ook het wereldwijde succes van dit boek. Het is een pakkend, krachtig verhaal, een ode aan het leven, zoals de achterflap zelf zegt. Door het iets te hoge zelfhulpboekkarakter klinkt de snaar voor mij toch een beetje vals. Mijn eerste inschatting bleek trouwens correct te zijn: Mijn vrouw vond het wel een fantastisch boek.

Bronnen

Lindsay, L. (2020, 28 oktober). The midnight library. Always with a Book. https://leslielindsay.com/2020/10/28/the-midnight-library/